«Türkmenistanda umumybilim maksatnamalary boýunça okatmagyň usulyýetini kämilleşdirmegiň 2028-nji ýyla çenli Konsepsiýasynyň» esasy maksatlarynyň biri ýaşlara geljekde mugallymçylyk hünärini saýlamaga ýardam bermekden ybaratdyr. Umumybilim berýän mekdepler öz üstüne ýüklenen bu wezipä laýyklykda, mugallymçylyk hünärine höwes bildirýän mekdep okuwçylary bilen ýörite işleri geçirmelidirler.

Umumybilim berýän mekdepler bilim we terbiýe alýan iň zehinli okuwçylarynyň öz halypalarynyň işini dowam etdirmegi üçin gyzyklanmalydyr. Ýaşlary mugallymçylyk hünärine gözükdirmek mekdebiň bütin hünäre gözükdiriş işiniň düzüm bölegi bolmalydyr.

Umumybilim berýän mekdeplerde okuwçylary mugallymçylyk hünärine gözükdirmekde, olarda mugallymçylyk kärine söýgini terbiýelemekde synp sagatlarynyň ähmiýeti uludyr. Synp sagatlarynda dürli usullary ulanmak bilen, mugallymçylyk hünäri hakynda okuwçylara giň maglumatlary berip bolar. Synp sagatlarynyň iş meýilnamasyna giriziljek temalar okuwçylar üçin güýçýeterli bolmalydyr.

Okuwçylary Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň kitaplarynda, çykyşlarynda mugallym we mugallymçylyk hünäri barada aýdylan parasatly sözler bilen tanyşdyrmaly.

Gahryman Arkadagymyz: «Mugallymçylyk adamzat durmuşynyň irki döwürlerinden bäri iň abraýly, hormatly kärleriň biridir. Bilim berýän adam aýratyn hormat-sylaga mynasypdyr. Dünýä integrasiýasy bilen deň gadam urýan Watanymyzda mugallymçylyk käri jemgyýetimiziň bezegine öwrüldi. Mugallymlar barada alada geljekde hem döwletiň baş aladalarynyň biri bolar» diýip, mugallymçylyk hünärine ýokary baha berýär.

Gahryman Arkadagymyzyň kitaplarynda mugallymçylyk käri bilen baglanyşykly meselelere aýratyn orun berlendir. Biz muňa «Döwlet guşy», «Älem içre at gezer» romanlarynyň mysalynda hem göz ýetirýäris. Synp sagatlarynda okuwçylaryň mugallymçylyk kärine bolan höweslerini, gyzyklanmalaryny ösdürmäge ýardam etjek bu romanlarda berlen maglumatlardan giňden peýdalanylmalydyr.

Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» atly romanyndan mugallym barada aýdylan dürdänelerden mysallara ýüzleneliň: «Dogrusyny aýtsaň, özüň mugallymam bolsaň, bilmeli, öwrenmeli zatlaryňam köp. Mugallym bütin ömrüne okap, öwrenip ýörmeli, şondan soň özgelere öwretmeli eken», «Mugallym — aýratyn adam. Ol bilim baýlygyny adamlara bagyşlamalydyr», «Gowy mugallym özüni çaganyň ýerinde, çagany bolsa öz ýerinde goýup göz öňüne getirmäge çalşar», «Her bir çaga bilen aýratynlykda işlemegi öwrenmek gerek. Şeýdip işlemek mugallymyň özi üçinem gyzykly bolar».

Okuwçylar Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» atly romanynyň mugallymçylyk hünärine ýörite bagyşlanyp ýazylan «Ykbala öwrülen hünär» atly bölümi bilen giňişleýin tanyşdyrylmalydyr.

Okuwçylara özüniň bütin manyly ömrüni ýaş nesli terbiýelemäge bagyşlan, öz işiniň ussady, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň atasy Berdimuhamet Annaýew we zähmet ýoluny mugallymçylykdan başlan hormatly Prezidentimiziň atasy Mälikguly aga barada gürrüň berilmegi maksadalaýykdyr. Gahryman Arkadagymyzyň «Men — pedagoglaryň maşgalasyndan!» diýmäge esas bar» diýip aýdan sözlerinde mugallymçylyk hünärine bolan beýik buýsanç bar.

Tejribeli mugallymlar okuwçylaryň kömegini başarnykly peýdalanýarlar: tejribe işleri geçirilende, olara kömek etmegi, görkezme esbaplaryny taýýarlamagy tabşyrýarlar; maksatnamanyň aýry-aýry bölümleri boýunça çykyş taýýarlamak barada ýumuş tabşyrýarlar, ders gurnagynyň işinde, bäsleşikleri guramakda olaryň kömegine daýanýarlar. Şu ýerde «Döwlet guşy» romanynda matematika sapagynda Mälikguly bilen baglanyşykly bolan bir pursady bellemek ýerliklidir. Matematika sapagynda Bibisoltan mugallym getirilen kwadrat deňlemäniň formulasyny synp tagtasyna ýazmaga başlanda gapy açylyp, içerik ikinji synpy okadýan Altyn mugallym girýär. Altyn mugallym Bibisoltan mugallyma habaryny aýdýar. Bibisoltan mugallym Mälikgulynyň ýanyna gelip, ondan Altyn mugallymyň ejesiniň ýaramaýanlygy sebäpli, onuň okadýan synpyny okatmagyny haýyş edýär. Bu bolsa matematika mugallymynyň Mälikgulynyň bilimine, mugallymçylyk başarnygyna beren uly bahasydyr.

Romanyň baş gahrymany, görnükli mugallym — hormatly Prezidentimiziň atasy Mälikguly Berdimuhamedow okatmagyň usulyýetiniň kämilleşmegine uly goşant goşan beýik şahsyýetdir.

Mugallymyň hünär kämilliginiň özeni onuň işe bolan ussatlygydyr. Diňe bir okatmagyň we terbiýelemegiň öňdebaryjy usullaryny ulanyp bilmek däl-de, mugallymçylyk işine belli bir derejede täzelik girizmek, goşant goşmak ussatlykdyr. Bu babatda Gahryman Arkadagymyzyň «Älem içre at gezer» atly romanynda Berdimuhamet mugallymyň mugallymçylyk işine täzelik girizişi nusga alarlykdyr. Bu täzelik barada romanda:

«Berdimuhamet başdan «Öwreneniňi öwret» diýen täzeligem girizdi. Çagalar mekdepde öwrenenlerini öýlerine gelensoňlar, jigilerine-de, hatda ata-enelerine-de öwredýärdiler. Olaryň aýdanlaryny öýlerindäkileriň näderejede özleşdirýändikleri belli bolmasa-da, çagalar özgelere öwretjek bolup, dersleri mazaly bişirýärdiler» diýilýär.

Okuwçylary mugallymçylyk kärine höweslendirişi barada görnükli bilim işgäri Ata Akbäbäýew şeýle diýýär: «Köp ýyldan bäri sapak soramak tapgyrynyň bir bölegini okuwçylara ynanýaryn. «Mugallym» bolmagy ilki ökde okuwçylara, soňra bilim derejeleriniň ýokarlanmagy bilen, beýlekilere hem ynanýaryn. Ol okuwçylarda mugallymyň zähmetine sarpa goýmakdan ötri, bu käre bolan höwesi kemala getirýär, ösdürýär».

Okuwçylara ýurdumyzda mugallymyň sarpasynyň örän belent tutulýandygy, olaryň öz päk zähmetleri bilen halk arasynda hormatlanýandyklary, olara «Türkmenistanyň Hormatly il ýaşulusy», «Türkmenistanyň halk mugallymy», «Türkmenistanyň at gazanan bilim işgäri» diýen belent atlaryň dakylýandygy, olaryň orden-medallar bilen sylaglanylýandygy anyk mysallar getirilip aýdylsa, olar bilen okuwçylaryň duşuşyklary guralsa oňat netijesini berer.

Şeýle-de okuwçylara bilim edaralaryna tanymal mugallymlaryň atlarynyň dakylýandygy, döredijilikli işleýän tejribeli mugallymlardan bilim edaralaryna ýolbaşçylaryň bellenilýändigi anyk mysallar getirilip görkezilmeli.

Okuwçylara Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň Prezidentiniň milli bilim ulgamyny kämilleşdirmek babatda alyp barýan syýasatynyň talaplaryna laýyklykda, ýaş nesle döwrebap, milli ruhda bilim-terbiýe bermekde döredijilikli işleýän, işbaşarjaň, çagalaryň tebigy zehinlerini we ukyplaryny ösdürmekde baý iş tejribesini toplan öňdebaryjy bilim-terbiýeçilik işgärlerini ýüze çykarmak, olaryň iş tejribesini giňden ýaýratmak maksady bilen, «Ýylyň mugallymy» bäsleşiginiň geçirilýändigi, ýeňijiniň «Ýylyň mugallymy» diýen ada mynasyp bolýandygy aýdylmaly.

Okuwçylary tejribeli mugallymlar barada metbugatda çap edilen makalalar, goşgular, tele-radioýaýlymlarda berilýän maglumatlar bilen tanyşdyrmak, mugallymçylyk hünäri barada okuwçylaryň ata-eneleri bilen söhbetdeşlik geçirmek, mugallymçylyk we mugallymlary taýýarlaýan ýokary we ýörite orta okuw mekdepleriniň talyplary bilen duşuşyklary guramak okuwçylary mugallymçylyk hünärine gözükdirmekde ähmiýetli işler bolup durýar.

Gündogdy ŞADURDYÝEW,
Türkmenistanyň Milli bilim institutynyň
tebigy we takyk bilimler bölüminiň müdiri,
pedagogika ylymlarynyň kandidaty, dosent.
"Mugallymlar gazeti" gazeti, 25.09.2024